Historia klasztoru i kościoła

Konwent Karmelitów Bosych w Przemyślu został erygowany 13 maja 1620 r. (założenie fundacji i poświęcenie kaplicy pw. św. Teresy od Jezusa), z inicjatywy o. Andrzeja od Jezusa (Brzechwy) i starosty przemyskiego, właściciela Krasiczyna – Marcina Krasickiego. Założył on fundację w celu budowy i utrzymania klasztoru, zasilaną przez bogatą szlachtę ziemi przemyskiej.

Ze strony Zakonu donację z ziem nabytych przez fundację przyjął przed sądem (5 października 1620 r.) o. Andrzej od Jezusa, definitor prowincjalny. Był on pierwszym Polakiem w Zakonie Braci Bosych NMP z Góry Karmel (ur. 28 maja 1584 r., profesja zakonna w 1603 r.). Słynął jako wybitny kaznodzieja, czym najprawdopodobniej zwrócił uwagę hr. Marcina Krasickiego. Jako pierwszy dokonał łacińskiego tłumaczenia pism św. Jana od Krzyża. Zmarł w Przemyślu 29 kwietnia 1640 r., pochowany w krypcie kościoła. Pierwszym przeorem konwentu został 20 września 1621 r. o. Stefan od św. Teresy (Kucharski).

W tym też czasie przeniosło się całe zgromadzenie zakonne z Wiśnicza do Przemyśla. Klasztor, pierwotnie parterowy, był następnie rozbudowywany. Ze względu na stan w jakim oddano budynki do użytku, dalsze prace wykończeniowe trwały jeszcze w XVIII w. Dzięki ofiarności okolicznej szlachty i mieszczan wyposażono i ozdobiono wnętrze kościoła w dominującym wówczas stylu baroku i rokoka. W 1667 r. ukończono ołtarz główny (obecnie nie zrekonstruowany) i wyłożono posadzkę marmurem. W późniejszym czasie dobudowano zakrystię i chór z ozdobną balustradą.

Podziemie kościoła stało się miejscem pochówku fundatora (1631 r., pochowany w habicie karmelitańskim), zakonników i beneficjentów klasztoru. Pierwszym zakonnikiem, który został pochowany w podziemiach był o. Makary od Najświętszego Sakramentu (Demeski). W 1624 r. udał się do Tatarów na pertraktacje w celu wniesienia okupu w zamian za pozostawienie miasta wolnego. O powodzeniu misji zdecydował fakt znajomości przez niego ich języka. Odmówiwszy jednak przejścia na islam, poniósł 4 czerwca śmierć męczeńską.

Rozwój pracy apostolskiej (m. in. kult Matki Bożej Szkaplerznej, Bractwo św. Józefa) i zakorzenienie się klasztoru w ziemi przemyskiej zaowocowało utworzeniem w Przemyślu nowicjatu Prowincji Polskiej Zakonu (1642 r.), a przez pewien czas (po 1740 r.) Kolegium Filozoficznego. W 1724 r. zdecydowano w Przemyślu o utworzeniu Prowincji Litewskiej Zakonu Karmelitów Bosych.

Pomyślny rozwój klasztoru został przerwany przez i rozbiór Polski. 24 kwietnia 1784 r. dekretem cesarskim Józef II dokonał kasaty klasztoru Karmelitów Bosych w Przemyślu. Przekazał budynki grekokatolikom, którzy przemienili kościół na cerkiew katedralną, a klasztor na siedzibę biskupstwa tego obrządku. Stolica Apostolska nie zatwierdziła tych przemian. Karmelitów Bosych przeniesiono do klasztoru w Zagórzu.

Nowi użytkownicy przystąpili do zmian adaptacyjnych (ikonostas z carskimi wrotami w miejsce ołtarza głównego, zamalowanie fresków, nowa dzwonnica, zniekształcenie pierwotnej bryły kościoła przez wzniesienie w miejsce barokowej sygnaturki pseudokopuły, a w 1881 r. nowej kopuły oraz obniżenie fasady i dachu świątyni). Kościołem pw. św. Teresy i klasztorem grekokatolicy dysponowali do 1946 r. (deportacja biskupa do Związku Sowieckiego). W tym samym roku do klasztoru i kościoła powrócili Karmelici Bosi.

Początkowo zakonnicy mieszkali w dworze Herburtowskim, na terenie przylegającym do późniejszego klasztoru z kościołem. Pracę nad jego budową zostały rozpoczęte w 1624 r. Zakończono je w 1630 r., kiedy konsekrowano kościół pw. św. Teresy, a na terenie przyległym wytyczono cmentarz.

Nasilenie walki z Kościołem ze strony władz Polski Ludowej doprowadziło do upaństwowienia klasztoru decyzją administracyjną z 7 lipca 1952 r. Zakonników wywieziono nocą, później jednak zezwolono, aby kilku z nich użytkowało niewielką część pomieszczeń klasztornych, dla sprawowania opieki nad kościołem. W klasztorze, który stał się internatem ze szkołą laborantów medycznych, mieściły się do 1989 r. różne instytucje. Wobec przemian politycznych lat 70 i 80 Karmelici Bosi mogli podjąć intensywne prace remontowe w kościele.

W 1990 r., po przemianach politycznych „Okrągłego Stołu”, w rezultacie ustawy o zwrocie Kościołowi obiektów sakralnych oddano Karmelitom Bosym klasztor w Przemyślu. W 1991 r. powstał spór o kościół pw. św. Teresy, który chcieli zająć grekokatolicy. Dzięki ofiarności i stanowczej postawie wiernych papież Jan Paweł II przekazał grekokatolikom pobliski kościół pojezuicki, pozostawiając kościół pw. św. Teresy prawowitym właścicielom (od tego czasu przejął rolę kościoła garnizonowego, którym wcześniej był kościół pojezuicki).

W kolejnych latach Karmelici Bosi podjęli prace rekonstrukcyjno-remontowe tak kościoła, jak i klasztoru. W latach 2008-2012 w klasztorze odbywali swoją roczną formację postulanci. Z czasem ostatnie piętro budynku została adaptowane na potrzeby domu rekolekcyjnego.

parallax background